Peregrinazón à Terceira Bretaña

A Mariña de Lugo, por mui paradoxal que poda resultar esta afirmazón vindo como vén dun lugués, sempre foi para min unha comarca mui descoñecida. Desde logo, muito máis allea a min que outros territorios ben máis distantes, como a Costa da Morte. Durante muitos anos somente a frecuentei como aprendiz de veraneante, e non era de estrañar que acabase asociando-a con termos como praia, verán, sol e, ultimamente, chalés, especulazón, destruizón da paisaxe, masificazón. A verdadeira cara da Mariña, desa vella e bretoa alma entretecida con fundísimas vagoadas e espectaculares praias, ficava bastante ensombrecida para min. Somente Cunqueiro me permitira achegar-me levemente a ela, mais case nunca a literatura pode reemprazar devidamente o tacto directo do mundo, por muito sochantre e muito sinbad que haxa polo médio (eu ben me entendo). Há uns dias tiven a sorte de emendar, ainda que só fose parcialmente, esa miña (vergonzosa) eiva. Entre a choiva temperá e con Michael McGoldrick como banda sonora, puxen rumo aos témeros nortes.

O lugar escollido para a gozosa peniténcia foi Ribadéu, por outro nome A Porta do Norte. Un longo camiño que me levou polos arredores de lugares de emotivas resonáncias para min. Mondoñedo, por suposto. Aquelas casas de arcaica feitura a penas insinuadas entre o nevoeiro. Torres de igrexas, capelas nos altos outeiros. Os montes caindo en violenta cascada e formando vales minúsculos e temerosos. Ou Lourenzá, tamén respirando ao redor do expectante mosteiro de San Salvador. Mais resultou-me especialmente fermoso entrar en Ribadéu, pois a paisaxe tornou-se subitamente irlandesa. As terras da freguesia da Devesa son longais e verdecentes, vizosas chairas que se acaroan ao mar (sempre presente o mar, ainda que sexa como un eco livián e afastado) e das que xermolan casas espalladas coma flores raras. À Devesa pertence a arquicoñecida praia das Catedrais, nome sobreposto à denominazón tradicional de Augas Santas, mui acorde coa existéncia dunha fonte de saúde à beira do areal. Falemos, pois, de Augas Santas, pois os nomes verdadeiros das cousas tamén poden ser pedras esplendorosas sobre as que resistir. Da imensa praia de Augas Santas coas suas delirantes formas pétreas en constante batalla co vento, os seus cantis case tallados à machada, as suas furnas profundas que a noite enche de maré.
Mais à marxe de Augas Santas, existen no lugar outros enclaves revestidos dun simbolismo para nada desprezável. Alguns, por motivos que non veñen agora ao caso e que quedan para os adentros de servidor (se mo permitirdes), como a sinxela e fermosa fonte do Valin (non confundir coa fonte do Manzanares), gurgullando entre frondosas vexetazóns, evocando-me versos semiesquecidos de Avilés de Taramancos sobre ósos e canos e águas e memórias. Mais tampouco esquecerei o alto de Santa Cruz. É aqui onde se celebra, cada primeiro domingo de Agosto, a sonada e antiga Xira. Lamentabelmente, o afán por adecentar o entorno acabou por civilizá-lo en exceso, ou esa é a miña modesta opinión. Mais valeu a pena asomar-se ao mirador desde que o se albiscavan as Astúries coas suas incipientes lombas zarrapicadas de pequenos e luminosos poboados: Barres, Serantes, por suposto Castro Pol e Figueiras, e advertir o dificultoso tránsito do rio Éu, o dos eternos contenciosos cos viziños ástures, como unha serpe cansa avanzando entre montes mui desgastados e mui bretemosos. Tamén valeu a pena fotografar-se co seu gaiteiro ausente, de ollos extraviados e como invadidos polo horizonte.
Visitamos tamén a Illa Pancha, co seu faro, e pouco depois o cargadeiro de mineral no que os combóios chegados da Pontenova baleiravan o seu precioso contido para enviá-lo rumbo às terras de ultramar. O lugar impresiona, porque conserva arquitecturas dunha rusticidade finisecular, dunha incipiente modernidade; xeometrias de algo que comeza e que, portanto, suxire xordas violéncias e contradizóns. O cargadeiro non dista muito do forte de San Damián, presa predilecta dos piratas e dos franceses, se é que algunha diferenza há entre uns e outros. Todos estes enclaves xazen nunha paisaxe que até non há muito era a periféria da vila, os domínios do mar maior talmente. Hoxe, a ponte dos Santos e o porto desportivo (engadirei a monstruosa casa de Calvo Sotelo, Marqués da Ria?) xorden nese marco como pinceladas dunha modernidade encaixada à forza entre os dentes da ria.
Curioso é tamén o Ribadéu vello. Paseá-lo (ainda que fose coa perna avariada, que asi ia eu talmente) é notar ainda baixo os pés os abruptos desníveis sobre os que foi agatuñando a vila no seu crescimento. Calellas costentas e inzadas de maleza entre as que sorri unha barca case desmantelada, ou un luído escudo de outrora. Casas fortes que, ben cuidadas, nada envexarian às da señorial Noia. Un dizer. Os camiños entrelazan-se, estreitan-se, xogan aos labirintos co camiñante, e un acada a Atalaia, a capela da Trindade, o núcleo orixinal da povoazón. Os canóns, arrincados dos adentros do forte de San Damián, encaran a ria en forzada alerta. Nunca se sabe cando poden volver os normandos a fazer das suas. Tamén no alto, Porcillán. Lembrou-me estampas de cidade italiana. As suas casas altas e empoleiradas, os tendais solitários acaneados pola brisa, as señoras asomadas silenciosamente às fiestras... Todo me suxeria unha decadéncia de puro cuño mediterráneo. Un anaco de Sicília implantado graciosamente en pleno corazón cantábrico. Non me surpreenderia o máis mínimo escuitar uns acordes extraviados de mandolina por algures. Pola sua banda, San Roque, o Cantón... evocan unha memória indiana mui vizosa, ainda que crepuscular coma a textura das cristaleiras modernistas da torre dos Morenos. América é un latexo máis de Ribadéu; Cuba, El Viejo Pancho... A pincelada que faltava, necesária, para fechar a perspectiva da vila e o seu alfoz. Mais ainda faltaria o Marqués de Sargadelos! Unha sombra ilustrada e emprendedora descendendo as escaleiras da Casa do Concello, edifício curioso onde os haxa, case un campo de provas estéticas de extravagantes resultados. Ribadéu é asi: talmente un collage ou un retablo abigarrado ou unha praia salvagardando os galanos de cen marés.
Haverá que volver pois à Mariña. Terra tan ampla e diversa coma esta ben merece uns dias de camiñata. E se é con tan boa e fermosa e experimentada guia como a que tiven, de certo que as paisaxes prestarán ben mellor.

Viva, pois, a Terceira Bretaña! Kenevó!

Rouco mar no Roncudo

Aló por Marzo de 2006, o camarada Avel Turnes, por nome de guerra Subcomandante Ghüilian Xallas, e mais servidor emprendemos unha curta mais fascinante viaxe à Costa da Morte. O motivo era un traballo que me encarregaran no doutoramento sobre léxico mariñeiro. Ainda que o groso do vocabulário recollemo-lo en Laxe e Muxia, a nosa pescuda levou-nos por outros recunchos dos que deixamos constáncia en fotografias e vídeos coma este.

Aqui vedes o mar fero do Roncudo, en Corme. A mañá erguera-se cun violentísimo temporal que case nen nos deixava andar polas ruas da pequena vila, esteticamente ancorada nos grisáceos anos 50. Mais é en dias asi cando un entende que nestes lugares habitan as sensazóns máis obscuras e remotas; e tamén, paradoxalmente, as raizes máis fundas da vida.
A calidade non é excesivamente boa, recoñezo-o. Mais aprécian-se os ferozes tombos, as ásperas penedias, ese ermo granítico debruzado sobre o Atlántico. Tamén o faro branquísimo, case temerário na sua quietude. E o Subcomandante, heróico coma decote, tentando prender un cigarro no fragor da trevoada...

Cadeas

Onte tiven a oportunidade de me achegar ao Museu Provincial de Lugo, após muitísimos anos sen visitá-lo. Como adoita acontecer noutros museus de características similares (o Museu do Povo Galego, por exemplo), foi no claustro onde encontrei os obxectos máis poderosos e emotivos. Entre eles, estas enormes cadeas penduradas dunha das paredes e que, segundo a lenda, foron as que serviron para apreixar o Marechal Pardo de Cela trás ser traizoado e desaloxado da sua fortaleza da Frouxeira. Momento que a nosa tradizón nacionalista sempre quixo ver como o da culminazón do submetimento de Galiza ao incipiente Estado español. Momento que ainda teria un heróico epílogo: a resisténcia enrabechada da filla do Marechal, Constanza, e do seu marido Fernand'Ares de Saavedra, na fortaleza de Cal da Loba (Pino, Cospeito) fronte aos exércitos vidos de Castilla.
Non sei a ciéncia certa se é ou non verdade o que se diz destes inhumanos grillos tan representativos das violéncias e opresóns daquel século XV galego. Tampouco teño a certeza de que Pardo de Cela fose realmente un adaíl da nosa causa nacional face às agresóns estranxeiras. Mais, como dixo unha vez certo parente meu, se non cres nas lendas en que vas crer? No fin de contas, que somos nosoutros mesmos senón unha morea de mitos e palavras vellas entrelazadas?
Vaia pois esta cativiña homenaxe ao Marechal dos galegos. Quen sabe? De existiren hoxe un par de homes bravos e irredutíveis coma el, quizá non teríamos de chorar atentados tan sangrantes contra o noso País como os que soportamos dia si e dia tamén.
Dera Deus máis Frouxeiras!

Da sincera e transparente alegria dos gaélicos

Estou a lle coller gosto a isto de recuperar a letra de canzóns que no seu dia me impresionaron por un ou outro motivo. Mais percato-me de que quen quer que lese os posts precedentes poderia chegar doadamente a unha conclusón: os gaélicos somente sabian cantar penas, dores, sentimentos obscuros, grandes pedras atravesadas na porta do corazón, impedindo o paso da luz e a ledícia.

Craso erro! Certo é que há diferenzas bastante grandes entre o xeito de pensar o mundo dos irlandeses e o dos escoceses. E isto à marxe dos acontecimentos históricos que ambos os dous povos tiveron de padecer ao longo dos séculos (unha constante luita por manteren-se vivos fronte aos apetitos coloniais da maldita e grandiosa Inglaterra), e que obrigadamente tiñan de deixar un pouso de insatisfazón ou tristura nos versos das suas tonadas e melodias. Quizá a filosofia vital dos irlandeses (uns "mediterráneos do Norte", como diz o amigo Innisfree) e a maneira de conservar e transmitir a sua tradizón ten de ver, entre outras cousas, co mantemento da relixión católica. Algo similar aconteceu na Bretaña, por suposto tamén na Galiza: o catolicismo rural e atlántico destes países non destacava precisamente pola sua intoleráncia, nen puña excesivos reparos a unha cosmovisón en muitos sentidos ainda pagá e arcaica. O próprio ritual católico e as suas hierarquias e instituizóns puñan-se muitas vezes ao servizo desa cosmovisón; o crego, en ocasións, exercia máis como un meigo ou como un médium que como un ministro de Deus e da Igrexa. Na Escócia, pola contra, o xénio calvinista e protestante fixo estragos nese sentido, impuxo un ricto severo e intransixente, unha atmosfera às vezes gris e asfixiante. A alegria e o direito a rir-se da vida e os seus barrancos ficaron banidos. Chegou-se a extremos como o de proibir os bailes, perigosa fonte de tentazóns e indecoros, segundo parece. En Breaking the waves, de Lars von Trier, ambientada precisamente no Norte da Escócia, há detalles que ilustran mui ben esta relixiosidade máis nórdica e escandinava que céltica: o campanário sen campás, por exemplo. O enfermizo desexo de reprimir a alegria.

Mais sexa como for, e ainda lidando con esta intoleráncia, o certo é que os escoceses sempre tiveron propensón à alegria sincera e desbordante. Como bos celtas, por outro lado. E non se limitaron a ver o amor como fonte de desgraza e sofrimento, senón que souberon recoñecer nel tamén un verdadeiro e gozoso motor da vida, às vezes desde perspectivas deliciosamente inxénuas, que paradoxalmente nos retratan a verdadeira e imensa dimensón deste sentimento.

Unha pequena amostra é esta canzón de amor que coñecin na engaiolante voz de Alyth McCormack. Trata-se de Hi Horo's Na Horo Eile, un tema composto por John McLean de Tiree (1827-1895), por outro chamadoiro O Bardo de Balemartine. A canzón ia dedicada a Mary McDonald, supomos que unha fermosa e riseira dama, ou iso gosto eu de crer namentres escuito esta evocazón das pequenas mais impagáveis virtudes do amante.

Nuair a bha mi'm chaileig ghoraich

Sendo eu unha rapariga nova e alegre

Thug mi gaol 'us gradh do'n oigear

entreguei-lle o meu amor e afecto

Aig am bheil a'phearsa bhòidheach

a un fermoso mozo

'S cha ghradhaich mi ri m'bheo fear eile.

e endexamais hei de amar a máis ninguén.

Hi horò 's na horo eile

Hi hor 's na horo eile

Hi horò 's na horo eile

Hi hor 's na horo eile

Hi horò 's na horo eile

Hi hor's na horo eile

Gur tu mo luaidh ri'm bheò cha cheil mi.

ti és o meu amor e non esquecerei isto mentres viva.

Meur a's grinn' air peann a sgriobhas

Eses dedos que fan a pluma escrever tan xeitosamente,

'S a chuir gleus air teudan fidhle

que tocan unha melodia no violin,

'Se do cheòl do thogadh m'inntinn

a tua música alegrava-me a alma

An uair a bhithinn sgith fo smalan.

cando eu estava triste e apesadumada.

Ach tha mise'n dùil 's an dochas

Mais eu vivo en expectante e esperanzada,

Gu'n tig an là 's am bi sinn comhla

pois chegará o dia en que estaremos unidos;

'S ma bhios tusa dileas domhsa

e se te mantés fiel a min,

Cha ghràdhaich mi ri'm bheò fear eile.

endexemais hei de amar eu a máis ninguén.

Alan do Pelo Negro

Ainda a risco de perpetuar vellos e errados estereótipos sobre a canzón de amor gaélica (segundo os cais irlandeses e escoceses estavan especializados en cantar a dor e a auséncia; e nada máis lonxe da realidade), quero compartir cos asíduos deste relanzo de lagoa outro tema da tradizón musical escocesa. Intitula-se Ailein Duinn (en inglés, Dark Alan; en galego algo asi como Alan do Pelo Negro), e, por suposto, ten por detrás unha história grande e tráxica. Esa história fala-nos de Alan Morrison, capitán de barco natural da illa de Lewis, unha das que conforman ese marabilloso e extremo arquipélago que son as Hébridas (Inse Gaell en gaélico escocés). Cómpre dizer que a illa de Lewis é o berce do clan Morrison (Moireasdan), hoxe espallado por médio mundo, e que contou con descendentes tan insignes e inverosímeis como John Wayne, cuxo verdadeiro apelido era Morrison. De feito, el definia-se como "un simples mociño irlando-escocés". E é que, con efeito, o protagonista d'O home tranquilo ou Centauros do deserto, entre outros filmes, procedia da rama irlandesa do clan, pois os Morrison, como bos protestantes (a illa de Lewis, en xeral, profesa esta relixión), foron unha das famílias que se instalaron na Verde Illa durante a Plantation ou colonizazón promovida polos monarcas ingleses aló polo século XVII.
Mais volvamos a Alan Morrison. Aló pola primavera de 1788, o capitán partiu desde o porto de Stornoway con rumo a Scalpay, na viziña illa de Harris. Ali o agardava Annie Campbell, a sua prometida, con quen ia casar. Mais, como xa suporedes, unha terrível tempestade irrompe nos mares e afunde o barco do capitán Morrison, con toda a sua tripulazón. Annie Campbell, destrozada pola notícia, compón un lamento estremecedor no que se despide do seu amante, e ao cabo duns meses o seu corpo aparece aboiando non mui lonxe de onde fora encontrado o de Alan. Un relato dotado da contundéncia amarga das boas histórias tradicionais mais, ao mesmo tempo, posuidor dun toque novelesco, decimonónico, exaxerado, que lle dá un estraño encanto. Un parece enxergar imaxes e motivos da vella poesia céltica, tan lindante às vezes co superrealismo, tan gostosa de vulnerar limites e arrebolar contra o leitor aguzadas palavras.
Ailein Duinn foi especialmente coñecido grazas ao filme Rob Roy, protagonizado por Liam Neeson, Jessica Lange e Brian Cox. Nunha das secuéncias aparece nen máis nen menos que Karen Matheson, vocalista de Capercaillie. Ataviada coma unha highlander do s. XVIII, da convulsa época xacobita, Karen entoa ante un público silencioso e comovido estes versos fermosos, rotos, case alucinados. No vídeo que acompaña estas letras podeis escuitá-la interpretando este tema. Con razón dixo Sean Connery que a sua voz estava tocada polos deuses...

Gura mise tha fo éislean

Que triste me encontro

Moch sa mhaduinn is mi g'éirigh

hoxe pola mañá cedo.

Ò hì shiùbhlainn leat

Ò hì, eu iria canda a ti!

Hì ri bhò hò ru bhì

Hì ri bhò hò ru bhì

Hì ri bhò hò rinn o ho

Hì ri bhò hò rinn o ho

Ailein Duinn, ò hì shiùbhlainn leat

Alan do Pelo Negro, ò hì, eu iria canda a ti!

(Refrán)

Ma 's'en cluasag dhuit a ghaineamh

Se a tua almofada é agora a area,

Ma 'se leabaidh dhut an gheamainn

se a tua cama son agora as algas

(Refrán)

Ma 's en t-iasg do choinlean geala

Se os peixes son agora as tuas luminosas candeas,

Ma 's e na ròin do luchd-faire

se as focas son agora os teus vixias

(Refrán)

Dh'òlainn deoch ge boil le càch e

Beberia, ainda que o aborrezo xa todo,

De dh'fhuil do choim 's tu 'n déidh do bhathadh

todo o sangue do teu corazón desque afogache

Pequena memória de Martyn

Há algo máis de dous anos que nos abandonou un dos meus grandes ídolos, e protagonista directo ou indirecto dos últimos posts. Falo, evidentemente, do inimitável Martyn Bennett. E van sendo horas de lle render unha pequena homenaxe antes de seguir rio abaixo na compaña do salmón.
Ainda que nascido no Canadá (onde ainda hoxe resiste unha importante comunidade de descendentes de imigrantes escoceses, cuxa língua nativa e cotiá segue a ser o gaélico), Martyn trasladou-se sendo neno con sua mai à Escócia. Ali descubriu a música, sentiu-na dentro e viva coma unha imprescindível criatura, e consagrou-lle praticamente a sua vida. Trás as primeiras colaborazóns con Mouthmusic, o rompedor grupo de Martin Low que se atrevia a remexer a tradizón máis descarnada coa máis avanzada tecnoloxia, Martyn gravou o seu primeiro álbume, Martyn Bennett. Seguiu-lle Hardland, marabilloso, temerário, destrutivo. Os temas deste traballo revolucionaron o meu conceito da música celta, derrubaron muitos dos meus esquemas, ensinaron-me que a distorsón, a fragmentazón e o delírio poden ser (e de feito son) rutas lexítimas e mui eficazes cara ao corazón da tradizón, do arcaico, do mito do que nos alimentamos.
En Bothy Culture apercibin e gocei as estrañas conexións entre a música escocesa e a de culturas teoricamente mui distantes, ainda que igualmente envorcadas sobre o extremo e o frenesi vital. O Islam, o hinduísmo, transformados polas gaitas escocesas, os violins e os whistles, adquirian un novo sentido nos meus ouvidos
Seguian as revelazóns, os experimentos, as aventuras sonoras e espirituais, e de súpeto Martyn dá unha viraxe, un golpe de volante, e fabrica Glen Lyon, outra xóia coma todos os seus traballos, mais netamente diferenciado dos anteriores e dos seguintes. En Glen Lyon a matéria prima son os temas cantados en gaélico; e non faltan clásicos como Cumha Mhic Criomain, Griogail Cridhe (quizá o lamento máis fermoso da tradizón escocesa) ou o Cumha Iain Gairbh. Todos eles interpretados por Margaret Bennett, mai de Martyn e inigualável experta no folclore escocés a ambas as duas beiras do Atlántico. Os grandes temas do ser gaélico percorren as artérias de Glen Lyon: a auséncia do amado ou da amada, a eterna obsesón xacobita, a ledícia de viver, a paisaxe...
O testamento de Martyn, e ao meu xuízo a sua auténtica obra mestra, non apta para puristas e seres grisáceos, foi Grit. Un exemplo de hard-music, desde logo, mais que contou coa aprovazón explícita de mestres tradicionais da envergadura de Hamish Henderson. Palavras maiores. De novo as vozes gaélicas: Lizzie Higgins, Jimmy Mac Beath, M. J. Robertson... muitos deles coñecidos e tratados polo próprio Martyn. Extractos de contacontos, de vellos cursos de gaélico, salmos da mellor tradizón protestante que escaman pola sua pureza e fermosura... en definitiva, a gravazón antiga como acceso a verdades fundamente intuídas que chegan a nós envoltas en ritmos modernos, traballados, às vezes case barrocos. Unha marabilla. Unha verdadeira marabilla.
Martyn Bennett foi sen dúvida o músico máis renovador e interesante de toda a cena escocesa e ainda europea ao longo da última década. A min, persoalmente, axudou-me a entender territórios criativos nos que até ese momento xamais me aventurara.
E cada vez que o tédio ameaza con infiltrar-se na miña vida, acudo à sua discografia, poño Blackbird, por exemplo, ou Spree, ou Hallaig, e dispoño-me a reencontrar o camiño cara ao sol e o bosque.

Cumha Mhic Criomain

Por petizón non popular, mais case, vexo-me na obriga de explicar, ainda que sexa brevemente, alguns detalliños sobre a peza que interpretava Martyn Bennett no meu post anterior, Cumha Mhic Criomain (en roman paladino, O lamento de Mac Crimmon).
Os Mac Crimmon foron unha das sagas de gaiteiros máis famosas e aprezadas da Escócia. Esta família estivo historicamente ligada ao clan dos Mac Leod, asentados na sua orgullosa fortaleza de Dunvegan (literalmente, o castelo pequeno), na illa de Skye.
Como grandes músicos que eran, as histórias e anedotas que xeravan non eran poucas. De Padraic Óg Mac Crimmon (1645-1730) diz-se que compuxo unha melodia en homenaxe à filla dun chefe dos Mac Leod. Este, trás escuitar a peza, ficou tan impresionado que lle concedeu no instante a man da sua filla ao afortunado gaiteiro. A melodia en cuestión intitula-se The Pretty Dirk, por se sentirdes a curiosidade de quere-la escuitar. Tamén aparecen Mac Crimmon en sucesos menos ledos e máis macabros. Yeats, nun texto no que critica a atitude temerária e irresponsável dos escoceses para cos seres do Outro Mundo, lembra un vello conto segundo no que un gaiteiro da família Mac Crimmon entra co seu can nunha furna coñecida polos encantos e trasgos que nela vivian. O gaiteiro fazia resoar a sua gaita con toda a forza que podia, buscando incordiar os habitantes da cova. De súpeto, a gaita cala e o seu son é substituído por un violento ruído de luita. Ao cabo dun anaco, da furna somente sae o can do gaiteiro. Iso si, completamente esfolado. Do Mac Crimmon xamais se volveu saber. Contos de vellas? Pois ao mellor.
Mais o Mac Crimmon que aqui nos interesa é outro, concretamente Donald Ban Mac Crimmon, que viveu tamén nas primeiras décadas do século XVIII. O caso foi que este Donald Ban, na noite antes de partir cara à batalla na compaña do seu señor (durante as revoltas xacobitas de 1746, que culminaron no desastre das tropas insurrectas en Culloden/Drumossie), tivo unha premonizón, un pálpito; intuíu que ia morrer en combate, que endexamais retornaria a Dunvegan. Con esa sensazón ainda fresca compuxo un piobaireachd (o piobaireachd, ou pibroch en inglés, é un xénero da música tradicional de gaita escocesa consistente nunha série de variazóns que realiza o intérprete a partir dunha melodia base), coa sua correspondente letra que aqui vos oferezo na sua versón orixinal gaélica e nunha chafalleira e apresurada traduzón ao galego marca da casa. A todo isto, hai que dizer que Cumha Mhic Criomain é un clásico da tradizón musical escocesa, e, como bon clásico, conta con muitísimas versóns. Esta é somente unha delas, mais quizá a máis coñecida:


Dh' aidh cèo nan stùc mu aodann Chuilinn

A névoa dos montes cobre o rosto do Cuillin,
'Us sheinn a' bheinn-shith a torman mulaid

e xa a Banshee cantou a sua triste canzón;
Gorm shuilean ciuin san Dun a' sileadh

belidos ollos azuis choran na fortaleza
O'n thriall thu bhuainn 's nach till thu tuille

desde que ti marchache, e xamais hás volver.

Cha till, cha till, cha till Maccrimman

Xamais há volver Mac Crimmon

An cogadh no sìth cha till e tuille

en tempo de guerra ou de paz, xamais há volver

Le airgiod no ni cha till Maccrimmain

nen con cartos nen con posesóns há volver xamais,

Cha till e gu bràth gu la na cruinne

non há volver xamais deica o Dia do Xuízo Final

Tah osag nam beann gu fainn ag imeachd

Move-se lixeiramente a brisa sobre as montañas,

Gach sruthan's gahc allt gu mall le bruthach

todos os rios e regatos fluen de vagariño,

Tha ealtainn nan speur feadh gheugan dubhach

os páxaros do céu descansan entre negras pólas

A' caoidh gu'n d'fhalabh 's nach till thu tuille

laiando-se porque marchache e xamais hás volver

Tha'n fhairge fa-dhèoigh làn broin us mulaid

Cheo está o mar de tristura e máis tristura,

Tha'm bàta fo sheól, ach dhiult I siubhal

o barco bota-se à água mais fai-se-me estraño,

Tha gairich nan tonn le fuaim neo-shubhach

o ruxir das ondas ten un son infeliz

Ag ràbh gun d'fhalbh 'snach till thu tuille

e di-me que marchache e xamais hás volver

Cha chluinnear do cheòl san Dun mu fheasgar

A tua música xa non se escuitará en Dunvegan á tardiña,

'Smac-talla nam mùr le muirn ga fhreagairt

e o ecoar dos muros contestando-che coma un lamento,

Gach fleasgach us òigh, gun cheol gun bheadrach

todo home e muller fermosa privados de música e contento

O'n thriall thu bhuainn, 'snach till thu tuille.

desde que ti marchache, e xamais hás volver

Lamento de Mac Crimmon (Martyn Bennett)