Apalpando as palavras do salmom

23 dezembro 2006

A estrela de County Down

Há unha série de canzóns irlandesas (mais non só irlandesas) que descreven un encontro inesperado do herói cunha fermosa dama. A dama emerxe do siléncio, aparece de xeito case máxico de detrás duns carvallos ou no meio dunha chaira ou à beira dun lago. E sorri. Quizá detrás diso latexa un algo de divindade antiga que pula por embeber ollos novos. Coma a señora de fios de ouro dalgunhas cantigas galegas. Mais o tema tamén entronca coa tradizón lírica medieval, pois é un encontro que en muitos aspeitos pode lembrar as nosas pastorelas, herdeiras pola sua vez duns contidos de orixe provenzal que cristalizaron na tradizón oral irlandesa da man dos invasores anglonormandos. A poesia, como vemos, abre-se paso através de países e oceanos como o páxaro aquel de Branwen...
Unha das pezas máis populares que reproduce este tema (e dito sexa de paso, a miña predilecta) é The Star of the County Down. Há un xermolo de obsesón leda nestes versos: esa sweet colleen súbita e redonda invade o pensamento do cuitado mozo que se cruzou con ela; e el proclama que, dun cabo a outro de Irlanda, non há ollos, boca, cabelo nen recendo comparáveis ao de Rosie McCann from the banks of the Bann...
Por certo, canta Van Morrison, borrascoso e altivo como decote...

Near Banbridge town, in the County Down
One morning in July
Down a boreen green came a sweet colleen
And she smiled as she passed me by.
She looked so sweet from her two bare feet
To the sheen of her nut-brown hair
Such a coaxing elf, sure I shook myself
To make sure I was really there.

Chorus
From Bantry Bay up to Derry Quay
And from Galway to Dublin town
No maid I've seen like the sweet colleen
That I met in the County Down.

As she onward sped I shook my head
And I gazed with a feeling rare
And I said, says I, to a passerby
"who's the maid with the nut-brown hair?"
He smiled at me, and with pride says he,
"That's the gem of Ireland's crown.
young Rosie McCann
from the banks of the Bann
She's the star of the County Down."

(Chorus)

I've travelled a bit, but never was hit
Since my roving career began
But fair and square I surrendered there
To the charms of young Rose McCann.
I'd a heart to let and no tenant yet
Did I meet with in shawl or gown
But in she went and I asked no rent
From the star of the County Down.

(Chorus)

At the harvest fair I'll be surely there
And I'll dress in my Sunday clothes
And I'll try sheep's eyes, and deludhering lies
On the heart of the nut-brown rose.
No pipe I'll smoke, no horse I'll yoke
Though with rust my plow turns brown
Till a smiling bride by my own fireside
Sits the star of the County Down.

(Chorus)




19 dezembro 2006

O meu amor

Eu non sei se, como dixo Markale, foron os celtas os que inventaron o amor como forza absoluta; mais, desde logo, viveron-no como tal. Nos vellos textos, poemas e cantigas, o amor é a maré que arrasa e destroza os alicerces do mundo, mais tamén a enxurrada incesante que o vivifica constantemente. É complexo, mui complexo ese xeito de entender o amor, mais eu sinto-me fundamente identificado con el. Adoro a lenda (as múltiples versóns da lenda) de Diarmaid e Grainné, na que ela, prometida ao vello rei dos Fianna Finn Mc Cumal, lanza sobre Diarmaid, guerreiro predilecto do monarca, un geis, como quen diz, un lazo máxico e invisível que o obriga a segui-la polos montes e os páramos e os cantis do mundo. De aí, por suposto, Tristan / Drustan e Isolda, e a beberaxe de amor na que recoñecemos transfigurado o vello geis dos irlandeses. Tamén Deirdre e Noisi, ou asemade Mider e Etaine, guindan versos incendiários de amores livres e xabaris, de lábio partido e ruta para a fuxida.
Mais poucas palavras poderá haver que resuman de xeito tan contundente ese amor radical do que falamos coma estas que alzan as mulleres de Leilía. É incrível como esas vozes que se disolven lentamente no siléncio acaban inxectando-nos algo tan alto, tan luminoso e estremecedor que xa non sabemos se é a alegria ou tristura, vento ou neve, chaira ou camiño... Non será simplesmente vida?


16 dezembro 2006

'Comas' one more time

Simplesmente, e nunha palavara, acadan a perfeizón...


Let the Plinn

Alan Stivell (Alan Cochevelou de nascimento) é un dos meus mitos. Desde el e desde as suas mans de harpista formou-se o músculo da moderna música celta. Mais Stivell é un explorador sen igual cuxos lábios se adestraron no sal da luita e da protesta. Sabe que Bretaña, a sua e a nosa Bretaña, deverá ser livre porque asi se adiviña no recordo silencioso de Ys, na voz esvaída de Anne-Dahud e na esperanza das últimas cidades de cristal.
E o bretón, o brezonegh, estoupará no mundo igual que o fai este plin rebelde e metálico que se me revolveu nos miolos como un salmón de bronce ao longo dos últimos meses...

Pa sellet sa melezour gant ho sigaretenn
Sonj 'rit oc'h ba holywood 'c'hoari 'barzh ur western ?

Pa lakaet tan ba' ar butun, tan tan lakaat tamm tan,
A aes eo merc'heta, keta ? un hen 'deus ar c'hentan ?

Ha gwir 'vo brav ar plac'hig, speredek ha sexy,
An hen' ho po kavet ho kemero 'vit cowboy ?

Ken dall ha sod 'el ar saout n'hen ho kemero'vit maout
Sur eo gwelloc'h kemur 'noc'h 'el ar supef den oc'h !

Efer 'm eus chom en aer yac'h fri digor ha dinec'h
C'hoant'm eus chom dindan'n amzer foetet gant 'n avel vras




15 dezembro 2006

Baile Atha Cliath, 1967

Mergullando-se a pulmón livre, un resgata de cando en vez pequenos ecos en branco e negro que nos devolven a alegria.
Dublin / Baile Atha Cliath, 1967. Aqui vedes a Tomás Mac Eoin, anicado ao carón dunha cheminé acesa, rodeado de xente que escuita e admira. Canta Tomás Mac Eoin, e é estrañamente fermoso ver cómo todo el se axita e se contorsiona; talmente unha cana levada polo vento. Non é surprendente en absoluto, sabendo como sabemos que Tomás Mac Eoin procede de An Cheathrú Rua, no Gaeltacht de Connemara, ou por dizer, dos derradeiros confins onde ainda se escuita e se fala o vello gaélico de Padraic Pearse. É terra de visionários, de atravesados, coma o Paddy Flynn de Yeats e tantos outros. De por aló era tamén Seamus Ennis, grandioso gaiteiro que nen cria nen deixava de crer nos fairies e similares.
O tema que interpreta Mac Eoin intitula-se An Spailpín Fánach (nome que se lles dava a unha espécie de xornaleiros ambulantes), e é unha das muitas canzóns con billete de ida e volta entre América e Irlanda. Eu coñecin-no nunha versón de Dervish, na sempre brillante voz de Cathy Jordan. Porén, tardei en recoñece-la cando a escuitei neste vídeo, tan distorsionada e dramatizada como emerxe entre as ramallas do sean nós, ese arcaico estilo do canto irlandés que por vezes deriva cara a territórios limítrofes co alalá ou, mesmo, co cante jondo e os lamentos rasgados do Mogreb. Por certo, que ben o viu Carlos Núñez cando fabricou esa marabilla que é Danza da Lua en Santiago, de obrigada audizón para compreender esas estrañas relazóns entre norte e sul.




14 dezembro 2006

Dinamita e sábrego

Hoxe somente queria compartir convosco duas citazóns que me encontrei lendo as páxinas culturais de La Voz de Galicia e nas que se resumen prodixiosamente duas ideas às que levava tempo dando-lles voltas no meu caletre:

Non deixa de ser un milagre construír unha cidade nunha lagoa, o que seria un bon paradigma para a arte: a criazón de acontecimentos quase-milagrosos entre o derrubamento do real. (Ruiz de Samaniego, en referencia a Venécia)

Eu há algun tempo que cheguei a unha conclusón similar, mais nunca seria quen de expresá-lo e de condensá-lo nunha frase tan ben lograda. Creo que a arte (e sobretodo a poesia, que no fin de contas engloba-o todo) é ou deve ser iso: un mecanismo de demolizón, un xeito de desfazer o mundo e de reconstrui-lo anaco a anaco. E ogallá que o resultado da reconstruzón sexa diametralmente oposto ao que havia antes da demolizón. Seria recomendável.

Eu traballo muito con mitos, que expresan a conexión profunda cos tempos ancestrais. [...] Eu só podo ser moderna se son antiga. Son unha moderna antiga ao tempo. Eu penso que teño polo menos cinco mil anos na miña xénese. A Galicia é un territorio sagrado, das expresións do sobrenatural e todo ten un lado meu, antigo. (Nélida Piñón)

Este parágrafo non deixa lugar a comentários. Eu tamén teño outros tantos séculos ao lombo. E creo que houvo un tempo no que dormin enriba de antas graníticas e cacei xabaris enormes entre os fentos dalgun bosque primixénio. Son os dias gardados no crepitar vagoroso do lume e no ruxir das águas invernais, cando renxe Xaneiro..

02 dezembro 2006

La casa gris del mio cantar

Sempre há unha casa gris à que retornar. Entre as altas árvores, no médio dun bosque atravesado de xaneiros e xistras que convidan a baixar as pálpebras e deixar-se encher de lume e esplendor, mentres a neve comeza a pousar-se devagariño nas lousas... Esa casa gris na que Novoneyra (sempre Novoneyra) tocava as maos dos mortos, na que cada renxido das vellas madeiras soa a sílaba familiar e antiga, a linguaxe do clan inextinguível.
E entón cantamos, sabedores de que a casa endexamais deve derrubar-se e que cada verso é un golpe que, ben asestado, afirma e fecunda as traves de outrora. Até nós chega o murmúrio de orquestras imposíveis entre os trigos, inflamando a memória, avivando as línguas, acendendo a chaira dos ollos...
E, sen sabermos cómo, xa somos outros; xente mui vella, carqueixa, musgo, uns lábios rabiosos desde os que pingan, unha por unha, as histórias de sempre...


01 dezembro 2006

A porta do mundo

Un extracto dun vídeo sobre as mil caras do San André de Teixido. Parece ser que o fixeron uns rapazes de Xornalismo, e a verdade gostaria de conseguir o traballo completo, porque, como poderedes comprovar, resulta fermosísimo e evocador.


"... por te ver, meu santiño, tres dias hai que non durmo"

Foi mágoa que os homes da Xerazón Nós centralizasen tanto os caracteres espirituais da embrionária nazón galega na cidade de Santiago de Compostela. Evidentemente, Compostela é un símbolo poderosísimo e nitidamente galego a todos os níveis, e eles souberon ve-lo à perfeizón, sobretodo Otero Pedrayo en xóias como Devalar ou Arredor de si. Máis ainda: o carácter sagrado do lugar está testemuñado desde época remotísima, pois ainda hoxe toda a contorna da cidade aparece inzada de lugares e rituais máxicos (o Pico Sagro, sen ir máis lonxe, ese noso Cruagh Patrick particular, morada da raiña Lupa) e son numerosas as lendas que situan neste lugar o cabo do mundo e a porta do Inferno.

Orabén, foi mágoa que os homes da Xerazón Nós non mirasen cara ao San André de Teixido...

O outro dia escuitei-lle ao antropólogo Manuel Mandianes que o verdadeiro patrón dos galegos, o auténtico representante e continuador da relixiosidade indíxena e irredutível, deveria ser o San André. É unha verdade en que acredito firmemente. Para os galegos (non asi para os portugueses, por exemplo) non existe obriga espiritual de peregrinar a Compostela, mais si a temos de ir aos confins da Serra da Capelada a render-lle culto a esa espécie de Manannan, de deus da morte, que non outra cousa é o San André. Muitísimas conotazóns, muitísimos afluentes veñen à cabeza e à língua cando penso en San André e a sua romaxe do 30 de Novembro... Penso nos bretóns e na sua espectacular tromenie a San Ronan de Locronan, tan obrigatória como a dos galegos a San André, ainda que celebrada cada 6 anos e no mes de Xullo (comezos do Lug Nasad). Penso naquelas palavras que dizia Donn, o deus irlandés dos mortos cuxa morada (a Tech Duinn) se encontrava nunha illa alén mar: 'A miña casa virán todos de mortos... Non é case unha cópia de provérbios galegos como Quen non vai de vivo ao San Andrés, vai de morto tres e similares? Penso na Via Láctea ou Cadea de Lug que finda enriba da igrexa de San André, marcando a ruta cara às moradas últimas. Penso, en fin, nesa sempiterna conxunzón de morte e fecundidade nos limites do mundo, na erva de namorar que todos levamos na faltriqueira, nos senandreses de pan pintado e estética grotesca, nos milladoiros, na mazá de imortalidade da que saíu San André, ou na barca de pedra na que, segundo outros, chegou a estas paraxes cando o tempo dos vivos ainda se espreguizava...

Mais penso sobretodo naquela viaxe de hai algo máis de dous anos, rematando Setembro, cando me reencontrei co latexo do extremo e dos devanceiros depois dunha longa peregrinaxe polo deserto... Daquela viaxe ficaron muitísimas fotografias e algun poema. Por hoxe somente me atrevo coas primeiras. Que gostedes!