Unha pequena alegria persoal

Pagou a pena. Lembro ainda, coma se fose onte, todas aquelas longas xornadas de traballo, marcando, clasificando e identificando os milleiros de topónimos medievais que alentavan, coma pequenas xóias sen pulir, nas páxinas daquel tombo. Do Tombo de Toxos Outos, ese que tantas vezes anda na miña boca para desgraza dos meus pacientes amigos e coñecidos, verdadeiros mártires das miñas particulares afeizóns. Era fermoso, certamente fermoso, seguir o rasto daquelas formas fragmentadas, difusas ainda, inestáveis e seguramente por iso tan profundamente evocadoras para un friki coma min. E quen non se apaixonaria? Seguir o rasto dos nomes vellos por terras de Nemancos, de Bergantiños, de Soneira, de Carnota, de Santiago, de Barbanza, de Nóia... A Galiza occidental e extrema, en definitiva, nun tempo no que todo parecia estar a espreguizar-se ainda, no que todo era embrionário e iniciático dalgunha maneira. Todo aquilo, en definitiva, acabou constituindo un traballo de doutoramento, o Inventario Toponímico do Tombo de Toxos Outos, que gostou bastante e que alguns compañeiros tomaron como modelo para tentar acometer proxectos semellantes para outras coleizóns documentais das suas respectivas zonas de orixe. Iso, por si só, xa avondaria como recompensa e motivo de orgullo. Mais, pasado un tempo, e fazendo caso dos consellos da xente que me quer ben, decidin enviar aquel voluminoso proxecto ao Prémio de História Medieval de Galiza que anualmente convoca a Editorial Toxosoutos (conste que a homonímia entre o nome do meu texto e o da editorial foi algo puramente casual). O caso foi que tiven a imensa fortuna de ser agrazado co accésit e, en consecuéncia, coa publicazón da obra, que nestes dias comeza a asexar a cabeciña nos mostradores das livrarias. Con dous reis de León na capa, nen máis nen menos. Asi que xa sabeis, se tedes curiosidade por saber cómo se chamava un lugar nos remotos dias do Medievo, nestas páxinas toparedes muitas respostas, pois nelas recollen-se topónimos de toda a costa occidental galega, mais tamén do sul de Ponte Vedra, de Ourense, algun de Lugo e mesmo vários leoneses e portugueses. Há ainda muitas grallas, muitas identificazóns discutíveis e, por suposto, muitos topónimos que daquela non fun quen de localizar. Mais todo iso fica, se os deuses quixeren, para unha segunda edizón.
Agardo que saibades desculpar o pequeno exercício de persoalismo que fixen neste post, mais nada há do que goste máis que de compartir con vós estas pequenas alegrias. E para celebrarmo-lo como Deus manda, que mellor que algunhas das músicas que me acompañaron durante aqueles dias de traballo. Michael McGoldrick, Donal Lunny, Fred Morrison e Jerry Douglas, nen máis nen menos. Que gosteis e boa fin de semana!

O diaño na cociña

Un diaño danzando até os limites do paroxismo e tres músicos enlouquecidos fazendo-lle os coros. Parece un aquelarre surxido dos nosos medos máis profundos e arraigados, mais na realidade non é tal. Trata-se dun pequeno delírio musical dos muitos que conformavan aquel Hi, how are you today?, o traballo de apresentazón de Ashley McIsaac co que tanto éxito colleitara alá por meados dos '90. O certo é que vendo este clip fica claro que Ashley fixo suas as palavras que seu pai lle dixera nos inícios da sua vida musical: "Se queres tocar o violin, volve-te tolo no empeño ou non o toques".
Devil in the Kitchen é o título desta peza coa que nos despedimos da semana e lle damos a benvida a dous merecidos dias de descanso.

Do gaélico ao inglés pasando polo galego

Pode-se dizer de muitos xeitos, mais non mellor do que o fai John Banville neste treito dunha entrevista que lle fixeron recentemente para o xornal español El País e que lle tomamos emprestada (traduzón ao galego mediante) ao amigo Chesús de Innisfree. A questón é por que os irlandeses escreven mellor en inglés que os próprios ingleses. A resposta, lonxe de cinxir-se exclusivamente a esta idea, afonda en temas muito máis profundos que teñen a ver, por exemplo, coa pervivéncia da identidade e da cosmovisón dun povo ainda cando ese povo decide (voluntária ou forzadamente) adoptar unha cultura e uns esquemas ideolóxicos alleos. E, sobretodo, fala Banville de cómo iso, que necesariamente implica conflito e contradizón, materializa-se nalgo tan inexacto, difuso e non obstante carregado de identidade como é a língua... Está ben ir familiarizando-se con estas questóns, pois nosoutros mesmos, como galegos, estamos a ver-nos implicados nun proceso mui similar en todos os sentidos.
Mais o texto contén a máis considerazóns e xuízos estéticos certamente mui interesantes. Sobre o gaélico e sobre a criazón literária en gaélico. Con razón (ou sen ela) dizia Tolkien que os autores dos vellos textos épicos irlandeses estavan realmente tolos.

Eu son irlandés, e os escritores irlandeses escrevemos en inglés, unha língua estranxeira. Non nos sentimos cómodos, miramos a linguaxe desde fóra. Cando leo Nabokov, de orixe rusa, entendo-o perfeitamente, porque tamén el escreve inglés desde fóra. Un autor inglés tenta que a sua prosa sexa fácil e transparente, seguindo o consello de George Orwell: o texto deve ser coma unha folla de cristal. Para min, para os irlandeses, non deve ser un cristal, senón unha lente capaz de aproximar, afastar ou distorsionar. Mire, vimos do gaélico, unha língua extraordinariamente evasiva na que non é posível dizer cousas directas. Non se pode dizer, por exemplo, "son un home". Haveria que dizer algo asi como "estou na miña homia". O gaélico é oblícuo e afasta-se continuamente do esencial, en tanto que o inglés é o contrario, vai directo ao tema. Esa tensón, nascida a meados do século XIX, cando deixamos de falar gaélico e adoptamos o inglés do império, xerou unha linguaxe nova e potente. A linguaxe de Wilde, Yeats, Shaw, Joyce, Beckett, distinto do inglés da Inglaterra, dos Estados Unidos ou da Austrália.

Agardando pola gorxa metálica

Volve Mercedes Peón a Santiago de Compostela. Fará-o o 18 de xuño, no Teatro Principal, dentro do Circuíto 4X4 e sob o título un tanto amplo (e, por que non?, pretencioso) de Ciclo de Fusión. Unha oportunidade para gozar da tribo metálica que esta muller leva sempre na gorxa e da romaria na que acaban derivando os seus recitais.
Para ir fazendo boca, aqui vos deixo este vídeo no que interpreta en rigoroso directo un dos seus temas máis poderosos, Ajrú!, nome que levava a máis o seu segundo álbume. Unha raiz forte e agre ao gosto. Toda unha cultura. Que gostedes!