De afastadas e retornadas illas: o Profeta

Há escasamente un mes deron-me a boa nova de que un relato meu fora premiado na edizón do certame GzCrea deste ano 2007. Trata-se dunha história que escrevin há aproximadamente cinco anos, creo lembrar que no transcurso dun deses longos veráns chairegos, entre o siléncio luminoso do meu escritório e o renxer mol do vento nun bosque de piñeiros que hoxe xa non existe, mais no cal escrevin muitos dos meus versos e renglóns (con desigual fortuna, por suposto).

O relato en cuestión intitula-se O Profeta. Xa terán ocasión os asíduos deste blogue de le-lo con calma e demora, mais polo de agora somente farei algunhas anotazóns que quizá lles axuden, no seu momento, a entender un chisquiño mellor os conteúdos deste pequeno delírio céltico. Porque neste relato, sen dúvida, deixei amolecer e abrollar muitas das miñas teimas e obsesóns máis íntimas; neste relato respiran alguns dos temas que funcionaron durante anos a xeito de traves ou colunas de todo o meu imaxinário como "criador" (que palavra tan grande e nebulosa!) e ainda máis como persoa. N'O Profeta encontramos unha personaxe emerxida dos bosques decimonónicos, ese estraño século; un personaxe obsesionado con encontrar algo que (imaxina) trastocará os esquemas mentais que unha sociedade asfixiante está conseguindo impor-lle. Algo que, afinal, non somente encontrará (e con unha magnitude e complexidade que dificilmente imaxinaria cando emprendeu a viaxe), senón que o absorberá. Para gozo e desconcerto seu. E, como fundo desa procura, desa quête case griálica nun comezo, certas presenza que reorientan a mirada cara ao mito; mito que, como decote, se deseña en palavras e trazos mui arcaicos e sinxelos e poderosos: o mar, as illas, a palavra dun vello...

Por certo, para aqueles que comparten gostos musicais afins aos meus, direi-lles que o título foi-me emprestado por unha canzón de Wolfstone (The Profit), cuxo ritmo me acompañava especialmente naqueles dias de xeira criativa. Direi-vos asemade que o argumento da história, como tereis ocasión de comprovar, bebe mui directamente dunha lenda que no seu dia recollera J. M. Synge nas illas Aran (sempre as Aran, como non!). E que, en fin, muitas das ambientazóns que se suceden no relato son devedoras dese fito cinematográfico que foi para min Men of Aran, de Flaherty.

E, como amostra ou adianto, este treito que ao mellor consegue trasladar-vos (non o sei) a unha illa mui afastada, extraviada entre muitas marés e tempestades e naufráxios formidáveis. Unha illa à que, un dia de 1894, chegou un tal Dónal Maonlaí e na que falou cousas coma esta...

Camiño de Pyergorran, onde pasarei esta primeira
noite, comprendín que non podía ser doutro xeito, que calquera detalle que atentase contra este tópico romántico (debo recoñecer que é iso) faríao necesariamente contra todo equilibrio de cousas. Como non se ían conservar neste recanto do mundo as vellas sagas, os nomes de
todos os reis artanios, as xestas máxicas dos druídas? Acaso era
posíbel borrar da memoria destas xentes e destes campos (aquí tamén os campos gozan dese doloroso privilexio da memoria) as lendas de Connor e dos xigantes, das meigas que converten as carballeiras en exércitos, ou das vilas asolagadas pola furia dun día de inverno en calquera baía dos arredores? Non, non. No afastamento absoluto, a poboación mantén un doce primitivismo de ceos azuis e cabalos ceibos. A lingua, céltica, radicalmente céltica, florece cada primavera nas cerdeiras e nos carballos, dona de xiros e sabores que na Artania
xa só recoñecen os filólogos nostálxicos. Fálase aquí como deberon falar aqueles antigos cronistas dos mosteiros. Cada palabra xorde mastigada en arxila e penedías, e un agarda ver, na revolta de cada corredoira, unha procesión de guerreiros famélicos, rechumidos, ollos pardos coma lobos e barbas requeimadas do sal, que son os homes enviados hai unha millenta de anos por el-rei de Escocia a estas paraxes, e aquí ficaron, enmeigados, incapaces xa máis nunca de regresar.
Un campesiño que os ve quita a pucha e saúdaos, humildoso, que tamén son xente. Orballa sobre eles, sobre o conxunto, en pausados estremecementos cor outono.
E así e todo debo recoñecer que este primitivismo acada en certas rexións unhas proporcións horríbeis, case arrepiantes. Nelas desfaise de toda carga poética, e tórnase en símbolo atinado dunha soidade que manca e amera as olladas. Casais enteiros abandonados, campos e vellas terras de labor reducidas a bravío, praias exhibindo a osamenta de antigas embarcacións de pesca, toxos inmensos que destripan a beleza gozosamente imperfecta e desproporcionada desta paisaxe. Para un forasteiro, a primeira impresión é que algún tipo de maldición atravesou estes lares, antiga, cruel, irreversíbel.
Mais tal é a grandeza destas paisaxes, do que ofrecen e do que ocultan, que mesmo nesa desolación medran con pulo as amoras, destaca a cor das chorimas e estalan no aire, seguindo quen sabe que remoto ritmo, as melodías das lavercas.