"... por te ver, meu santiño, tres dias hai que non durmo"

Foi mágoa que os homes da Xerazón Nós centralizasen tanto os caracteres espirituais da embrionária nazón galega na cidade de Santiago de Compostela. Evidentemente, Compostela é un símbolo poderosísimo e nitidamente galego a todos os níveis, e eles souberon ve-lo à perfeizón, sobretodo Otero Pedrayo en xóias como Devalar ou Arredor de si. Máis ainda: o carácter sagrado do lugar está testemuñado desde época remotísima, pois ainda hoxe toda a contorna da cidade aparece inzada de lugares e rituais máxicos (o Pico Sagro, sen ir máis lonxe, ese noso Cruagh Patrick particular, morada da raiña Lupa) e son numerosas as lendas que situan neste lugar o cabo do mundo e a porta do Inferno.

Orabén, foi mágoa que os homes da Xerazón Nós non mirasen cara ao San André de Teixido...

O outro dia escuitei-lle ao antropólogo Manuel Mandianes que o verdadeiro patrón dos galegos, o auténtico representante e continuador da relixiosidade indíxena e irredutível, deveria ser o San André. É unha verdade en que acredito firmemente. Para os galegos (non asi para os portugueses, por exemplo) non existe obriga espiritual de peregrinar a Compostela, mais si a temos de ir aos confins da Serra da Capelada a render-lle culto a esa espécie de Manannan, de deus da morte, que non outra cousa é o San André. Muitísimas conotazóns, muitísimos afluentes veñen à cabeza e à língua cando penso en San André e a sua romaxe do 30 de Novembro... Penso nos bretóns e na sua espectacular tromenie a San Ronan de Locronan, tan obrigatória como a dos galegos a San André, ainda que celebrada cada 6 anos e no mes de Xullo (comezos do Lug Nasad). Penso naquelas palavras que dizia Donn, o deus irlandés dos mortos cuxa morada (a Tech Duinn) se encontrava nunha illa alén mar: 'A miña casa virán todos de mortos... Non é case unha cópia de provérbios galegos como Quen non vai de vivo ao San Andrés, vai de morto tres e similares? Penso na Via Láctea ou Cadea de Lug que finda enriba da igrexa de San André, marcando a ruta cara às moradas últimas. Penso, en fin, nesa sempiterna conxunzón de morte e fecundidade nos limites do mundo, na erva de namorar que todos levamos na faltriqueira, nos senandreses de pan pintado e estética grotesca, nos milladoiros, na mazá de imortalidade da que saíu San André, ou na barca de pedra na que, segundo outros, chegou a estas paraxes cando o tempo dos vivos ainda se espreguizava...

Mais penso sobretodo naquela viaxe de hai algo máis de dous anos, rematando Setembro, cando me reencontrei co latexo do extremo e dos devanceiros depois dunha longa peregrinaxe polo deserto... Daquela viaxe ficaron muitísimas fotografias e algun poema. Por hoxe somente me atrevo coas primeiras. Que gostedes!