Pe Trouz War An Douar

Esta fin de semana estiven a reler alguns fragmentos de Bretaña, Esmeraldina, de X. L. Méndez Ferrin (lembras, Avel? Viva Ferrin, a muiñeira e o Teresa Herrera! tempos...). Lin-no há algo máis de dous anos, e podo dizer sen medo a equivocar-me que foi un dos escasos livros que me marcaron a ferro, por muitísimos motivos. Nas suas páxinas bebin por vez primeira desa água chamada Bretaña, que me revivificou nunha época coma aquela tan preñada de cámbios internos para quen isto escreve. De entre as histórias que descenden por esa água, lizgairas e sabedoras coma salmóns, quero resgatar unha que desde há tempo está presente no meu maxin: a história de Amaury Home Santo.

Unha noite de primavera, Amaury Home Santo, cando aínda non o era, entrou polo bosco de Quénécan. Os fentos chegábanlle ao van, e polo medio dos carballos formábanse uns calvelos penedosos. Sentado nunha pedra estaba certo morto de outro tempo, Jacques Le Gallo, que fora un sabio e un santo e tiña escrito a vida de San Ronan douscentos anos antes daquel encontro. Aquel morto instruíu durante toda a noite a Amaury.

Instruíu ben o morto a Amaury, que era fillo de canteiro de Courel da Bretaña (Ferrin xoga continuamente con estas homonímias), e mandou-lle xuntar os desherdados e obscuros e marxinados das comarcas bretoas. Asi o fixo Amaury, tal e como se nos relata ao longo dun treito de beleza inigualável, e asi lles ensinou a aquelas xentes as verdades da fe bretoa (esa estraña amálgama de catolicismo e mal chamado “panteísmo” que tan ben coñecemos nestas beiras atlánticas), ameazada naquela hora polo xesuíta Le Nobletz. E destarte lles puxo Amaury nos miolos palavras altas e certas coma estas:

Nosoutros somos anacos de terra e das augas que podemos camiñar e ouvir até morrermos. E aínda despois as nosas sombras endexamáis se alonxarán dos seres amados que deixamos, nin das fontes, nin das montes, nin dos valados, nin dos valdíos.

A partir de agora, cando me pergunten en que diaños creo eu, recitarei este fragmento. Mais chegou o dia en que Amaury lle anunciou à sua leal grea de ladróns, méndigos e raqueiros a necesidade de se partir de onda eles. Aquel sábio que os guiara polos camiños todos do país, escuitando a lua sobre os circos de pedra, entendendo as mandas retortas dos devanceiros, cantando hinos en poeirento bretón, aquel home deixava-os, e fazia-o cumprindo unha derradeira encárrega do morto que o amestrara no bosque de Quénécan:

Teño que percurar os homes que traballan as entrañas da terra [...] Teño que mesturarme coeles, coñecer os segredos que agacha o profundo da terra e a arte de dividir as sustancias das pedras e tirar de elas a prata e o ouro. [...] Rematada a asemblea, foron onda o luar aluaraba unha poza que naquela gándara estaba desde os principios do tempo [...] Laváronse todos nela. [...] Era entón o primeiro de maio, no que, como se sabe, por todos os ríos e por todas as fontes e manantíos corre a auga do río Xordán.

Asi foi que Amaury marchou onda os mineiros do duque de Beausoleil, que lle aprenderon as artes do profundo da terra. Mais, acusados el e os seus compañeiros de bruxaria e nigrománcia, deu cos ósos na Bastille de Paris, onde rematou os seus dias convertido nun refugallo miserável. El, Amaury Home Santo, abanqueiro imposíbel, que lle chama Ferrin. Aí rematou o soño da Bretaña nova e antiga. Ou quizá non, porque o relato remata cunhas palavras que resumen a teimosa esperanza dos celtas, o spoír breton:

Escuramente, Amaury, as xentes escuras de Bretaña esperan, e saben.

Un bon consello para os tempos que nos acairon: sermos obscuros; obscuros e esperanzados...